Nguyễn Sơn
Hơn 3,848 triệu USD tiền giảm giá mua nguyên liệu làm thuốc trong dịch cúm A (H5N1) được xác định đã bị các quan chức cao cấp thuộc Bộ Y tế, bao gồm cựu Thứ trưởng đến các Vụ trưởng, và các lãnh đạo đứng đầu Công ty Dược phẩm Cửu Long biển thủ, hợp thức hóa từ năm 2006 tới nay. Số tiền này hiện Bộ Y tế chưa thu hồi được.
Ngày 13/5, Cơ quan cảnh sát điều tra (C03) Bộ Công an ban hành Kết luận điều tra vụ án hình sự “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” xảy ra tại Bộ Y tế, Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long và các đơn vị liên quan, sau 2 tháng khởi tố các bị can.
C03 đã chuyển hồ sơ sang Viện KSND tối cao, đề nghị truy tố cựu Thứ trưởng Bộ Y tế Cao Minh Quang, 2 cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính Bộ Y tế Dương Huy Liệu và Nguyễn Nam Liên về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng”.
Một số nguyên lãnh đạo Công ty Dược phẩm Cửu Long bị đề nghị truy tố về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ” gồm: Lương Văn Hóa, nguyên Tổng giám đốc; Nguyễn Thanh Tòng, nguyên Phó Tổng giám đốc; Nguyễn Văn Thanh Hải, nguyên Kế toán trưởng; Ngô Hữu Nghĩa, nguyên Giám đốc chi nhánh tại TP.HCM kiêm Giám đốc xuất nhập khẩu…
Hành vi của các bị can liên quan đến bê bối biển thủ khi mua nguyên liệu sản xuất thuốc Tamiflu và thuốc có hoạt chất oseltamivir phosphate phòng chống dịch cúm A/H5N1 vào năm 2006.
Hơn 3,848 triệu USD bị biển thủ trong một hợp đồng mua nguyên liệu làm thuốc
Theo kết luận điều tra, năm 2005, trong dịch cúm A (H5N1), Bộ Y tế đặt hàng Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long và các doanh nghiệp sản xuất thuốc Oseltamivir, giá mua được xác định trên cơ sở giá nguyên liệu đàm phán với nhà cung cấp nước ngoài. Trong trường hợp doanh nghiệp đàm phán được giảm giá nguyên liệu, cơ quan chức năng sẽ xem xét điều chỉnh giá.
Từ năm 2006, Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long đã được Công ty Mambo (nhà cung cấp nước ngoài) giảm giá mua nguyên liệu hơn 3,848 triệu USD (tương đương hơn 88,5 tỷ đồng tính theo mệnh giá tháng 5/2022).
Ông Lương Văn Hóa khi này là Tổng giám đốc Công ty cổ phần Dược phẩm Cửu Long đã chỉ đạo cấp dưới hợp thức hóa các báo cáo, tài liệu kinh doanh để che giấu và để ngoài sổ sách số tiền hơn 3,848 triệu USD.
Ông Hóa chỉ đạo việc lập thư ngày 25/8/2006 xin Công ty Mambo cho giãn nợ đến ngày 31/12/2008 để báo cáo lý do chưa thanh toán hơn 3,8 triệu USD này với Đoàn kiểm tra liên ngành. Theo cơ quan điều tra, đủ cơ sở xác định ông Hóa lập thư giãn nợ để che giấu việc được giảm giá nguyên liệu với đoàn kiểm tra liên ngành Bộ Y tế, Bộ Tài chính.
Ngoài ra, kết luận điều tra cho rằng đủ cơ sở xác định, văn bản ngày 25/3/2009 của Công ty Mambo ủy quyền cho Công ty ZPT nhận hơn 3,848 triệu USD chỉ là hình thức, cầu nối để ông Hóa ký phụ lục 01, 02 chuyển tiền cho Công ty ZPT, hợp thức hồ sơ báo cáo Bộ Y tế.
“Mặc dù đã được giảm giá mua nguyên liệu hơn 3,848 triệu USD nhưng lợi dụng chức vụ quyền hạn được giao, bị can Hóa đã chỉ đạo Nguyễn Thanh Tòng, Nguyễn Văn Thanh Hải không thông báo cho Bộ Y tế biết mà giữ lại, hạch toán giảm dần trái nguyên tắc kế toán để hưởng lợi tập thể…” (chia cổ tức cho cổ đông, trả thù lao HĐQT, trích lập các quỹ…), theo nội dung của bản kết luận điều tra.
Dù bị can Hóa và Ngô Hữu Nghĩa – cựu Giám đốc Công ty cổ phần Dược, chi nhánh tại TP.HCM không thừa nhận việc được giảm giá mua nguyên liệu, căn cứ tài liệu điều tra, các chứng cứ thu thập được, C03 xác định hơn 3,848 triệu USD đã bị nhóm cựu lãnh đạo biển thủ. Ông Văn Hóa và đồng phạm phải có trách nhiệm liên đới bồi thường số tiền thiệt hại hơn 3,848 triệu USD này cho Nhà nước.
Cựu Thứ trưởng Bộ Y tế”phớt lờ” việc làm rõ số tiền 3,848 triệu USD
Trong 8 bị can bị đề nghị truy tố, có 3 quan chức cấp cao thuộc Bộ Y tế, gồm ông Cao Minh Quang – cựu Thứ trưởng Bộ Y tế; ông Dương Huy Liệu – cùng là cựu Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính (Bộ Y tế).
Ông Cao Minh Quang khi còn là Thứ trưởng Bộ Y tế được Bộ Y tế giao làm trưởng ban chỉ đạo giải quyết những vấn đề liên quan thuốc Tamiflu, nguyên liệu và thuốc Oseltamivir. Phát hiện Công ty Dược phẩm Cửu Long còn nợ nhà cung cấp số tiền hơn 3,848 triệu USD nhưng tại thời điểm ký báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ, ông Quang đã không chỉ đạo cơ quan chuyên môn thuộc Bộ Y tế kiểm tra lại việc thanh toán tiền mua nguyên liệu của Công ty Dược phẩm Cửu Long để làm rõ số tiền hơn 3,848 triệu USD.
Khai tại cơ quan điều tra, ông Quang lý giải “việc kiểm tra tài chính là của thứ trưởng phụ trách tài chính, không thuộc nhiệm vụ bị can được giao” và vì “bận nhiều việc” nên không đề xuất hay giao đơn vị chức năng kiểm tra tiếp.
C03 đề nghị giảm nhẹ trách nhiệm hình sự khi truy tố, xét xử đối với ông Quang do trong quá trình điều tra, ông này thừa nhận hành vi phạm tội, thành khẩn khai báo.
Ông Dương Huy Liệu khi đó là Vụ Kế hoạch tài chính được Bộ Y tế phân công làm Trưởng Ban quản lý thực hiện kế hoạch phòng chống dịch cúm A (H5N1) có trách nhiệm đại diện Bộ Y tế ký hợp đồng và thanh quyết toán với các đơn vị tham gia kế hoạch sản xuất thuốc Oseltamivir.
Ông Liệu đã giao cấp dưới xây dựng, thống nhất dự thảo hợp đồng để ký với Công ty Dược phẩm Cửu Long sản xuất 5 triệu viên thuốc. Việc thanh toán với công ty do Ban quản lý thực hiện kế hoạch phòng chống dịch chủ động thực hiện. Ông Liệu thừa nhận trong hợp đồng ký giữa 2 bên có điều khoản quy định khi được giảm giá phải báo cáo Bộ Y tế để điều chỉnh giá trị hợp đồng.
Về việc hơn 3,848 triệu USD được giảm giá mà không báo cáo, ông Liệu lý giải do “bận nhiều việc”, tin tưởng vào sự kiểm tra, giám sát của ban nên đã không kiểm tra, đánh giá lại việc thực hiện điều khoản giảm giá nên không biết.
Ông Nguyễn Nam Liên, thời điểm đó là Phó vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính, được phân công làm Phó trưởng Ban quản lý thực hiện kế hoạch phòng chống dịch cúm A (H5N1), phụ trách tài chính, có trách nhiệm thay mặt ban ký thanh quyết toán hợp đồng với Công ty Dược phẩm Cửu Long.
Ông Liên khai do thời gian đã lâu nên không nhớ có yêu cầu công ty dược báo cáo việc đàm phán giảm giá mua nguyên liệu hay không, thừa nhận “có thiếu sót” khi đối chiếu, thanh lý hợp đồng dẫn đến không biết phía công ty giữ lại hơn 3,8 triệu USD được giảm giá.
Cơ quan điều tra kết luận khi thanh lý hợp đồng bị can Liệu và Liên đã không kiểm tra, đánh giá việc thực hiện điều khoản giảm giá, do đó không phát hiện việc Công ty Dược phẩm Cửu Long đã biển thủ số tiền hơn 3,848 triệu USD, đến nay không thu hồi được gây thiệt hại tài sản nhà nước.
Trước khi bị khởi tố trong vụ biển thủ hơn 3,848 triệu USD khi sản xuất thuốc phòng chống dịch cúm A/H5N1, cuối tháng 12/2021, ông Nguyễn Nam Liên, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính – Bộ Y tế bị khởi tố trong vụ “thổi giá” kit xét nghiệm COVID-19 xảy ra tại Công ty Việt Á.
Còn ông Cao Minh Quang, cựu Thứ trưởng Bộ Y tế hiện đang bị luật sư bào chữa cho bị cáo Nguyễn Thị Thu Thủy, cựu Phó phòng của Cục Quản lý Dược đề nghị triệu tập trong phiên tòa xét xử vụ án thuốc giả xảy ra tại Công ty VN Pharma, để làm rõ một số nội dung, văn bản do ông Quang ký. Cáo trạng truy tố của Viện KSND Tối cao cho rằng ông Quang có sai phạm khi quyết định cấp số đăng ký đối với 7 thuốc giả nhãn mác Heath 2000 Canada, ký ban hành Công văn 2970 có nội dung trái quy định, cần tiếp tục điều tra.
Về số tiền hơn 3,8 triệu USD, mặc dù cơ quan chức năng yêu cầu ông Hoá cùng đồng phạm phải có trách nhiệm liên đới bồi thường thiệt hại cho Nhà nước, Công ty Dược phẩm Cửu Long cho biết, số tiền này đã được hạch toán ghi nhận tăng lợi nhuận cho công ty từ năm 2006 – 2008 và đã phân phối gần như toàn bộ lợi nhuận trong thời gian này, do ban lãnh đạo Công ty thời điểm này quyết định.
Từ giữa năm 2015, Công ty Dược phẩm Cửu Long trở thành công ty con của Tập đoàn FIT. Tập đoàn FIT và các cổ động khác của Công ty từ năm 2015 đến nay không có liên quan gì và không chịu trách nhiệm về những việc làm do ban lãnh đạo Công ty tại thời điểm trước năm 2015 thực hiện.
Theo đó, tính đến nay, Bộ Y tế chưa thu hồi được số tiền này.
Nguyễn Sơn